Financieel Vrijwilliger Thuis in tijden van corona
Niet meer samen aan tafel de post doornemen, maar beeldbellen of appen over hoe ze zich voelen. Het contact tussen de Financieel Vrijwilligers Thuis en hun cliënten is sinds de overheidsmaatregelen rondom corona flink gewijzigd. We vroegen Rebecca Pook van U Centraal en Debby Fritz van De Tussenvoorziening welke veranderingen zij zien en hoe het de vrijwilligers en hun cliënten nu vergaat. Beide organisaties begeleiden a.s.r. collega’s die cliënten vrijwillig helpen met hun financiële administratie.
Debby Fritz, begeleider bij De Tussenvoorziening: “Uiteraard staat de gezondheid van de vrijwilligers en de cliënten voorop en hebben we direct na de afkondiging van de overheidsmaatregelen aangegeven dat huisbezoeken niet meer plaats mochten vinden. We hebben de vrijwilligers gevraagd of ze het zagen zitten om door te gaan met de begeleiding. Aangezien de vrijwilligers dat zeker wilden, hebben we nagedacht over hoe de hulp op afstand vorm kon krijgen”. Samen met twee collega’s schreef zij een handleiding met tips & tricks over hoe vrijwilligers hulp kunnen blijven bieden. Met onder andere tips over beeldbellen via WhatsApp, Skype of Facetime, de frequentie van het contact en over het voor de cliënt behapbaar maken van de administratieve taken. “Persoonlijk contact is nu belangrijk. Wij adviseren de vrijwilligers te vragen naar wat corona betekent voor de cliënt en zelf te vertellen wat de eigen ervaringen en gevoelens zijn. Dit is ook goed voor de onderlinge band”. Bijna alle cliënten beschikken over een smartphone waarmee zij veelal via WhatsApp met de vrijwilliger kunnen beeldbellen en appen voor hulp op afstand.
In de lopende trajecten zijn vrijwel alle vrijwilligers overgestapt op hulp op afstand, en er zijn zelfs nieuwe trajecten opgestart. Daar zien Rebecca en Debby allebei dat het op afstand moeilijker is om een vertrouwensband op te bouwen en dat het extra tijd vergt om elkaar te leren kennen. Rebecca, consulent vrijwillige inzet bij U Centraal: “Vrijwilligers geven bij alle trajecten aan dat het contact, na het uitwisselen van hoe de cliënt en de vrijwilliger zich voelden in deze nieuwe situatie, toch oppervlakkiger is dan normaal. Cliënten zeggen snel dat het goed gaat en geven minder openheid als ze ergens niet uitkomen.“ Dit is ook de ervaring van Debby: “Hoewel de vrijwilligers zelfs meer contact hebben met hun cliënt dan voorheen, en sommigen wel twee keer per week met elkaar appen met vragen als ‘ben je buiten geweest en heb je boodschappen gedaan’, ligt de nadruk op het sociale contact en minder op de huishoudfinanciën.” Maar ze zeggen allebei dat ook dit belangrijk is. Cliënten leven vaak geïsoleerd en hun netwerk is in deze tijd nog kleiner dan het al was. Rebecca: “Net na de lockdown hielpen financieel vrijwilligers hun cliënten ook door ze te koppelen aan instanties die konden helpen met boodschappen doen.”
Om de hulp niet alleen te beperken tot een sociaal praatje adviseert De Tussenvoorziening om samen met de client een Plan van Aanpak te maken, om zo toch wat zaken op te kunnen pakken. In maart en april moesten een aantal cliënten nog belastingaangifte doen. In een Plan van Aanpak noteerden ze wat er nodig was en hoe ze het gingen aanpakken. Door de activiteiten op te splitsen in behapbare brokken kon de client het beter overzien. Debby: “Een plan geeft houvast. Zo kon afgesproken worden dat over bijvoorbeeld twee weken de belastingaangifte ingevuld moest worden en moest de cliënt zorgen dat hij zijn DigiD en jaaropgave bij de hand had om samen met de vrijwilliger de belastingaangifte te doen”. Voor een aantal cliënten bleek dit toch te moeilijk en werd er uitstel aangevraagd. Gelukkig was de Belastingdienst hier soepel in.
Ook al worden de meeste dingen opgepakt, toch zijn er cliënten die stress ervaren omdat ze het gevoel hebben de grip op hun financiën weer te verliezen. Cliënten die net uit de schuldhulpverlening komen en hun administratie nu zelf moeten oppakken, kunnen nog erg onzeker zijn. Voor de vrijwilligers is het naar om te merken dat hun cliënten ondanks hun hulp op afstand toch weer met stress te maken krijgen. Maar langsgaan bij de cliënt, is echt niet mogelijk. In deze crisisgevallen gaat dan iemand van een buurtteam langs. In Utrecht zijn in veel wijken buurtteams actief waar mensen voorheen makkelijk met hun post terecht konden, maar ook deze buurtteams zijn nu bijna allemaal dicht. Nadat in april de maatregelen wat versoepeld werden konden twee contactpersonen bij cliënten langsgaan, een daarvan was dan een vrijwilliger van een buurtteam om de grootste stress bij zo’n cliënt weg te nemen.
Toch weten de vrijwilligers met enig kunst- en vliegwerk de meest dringende post wel samen met hun cliënt op te volgen. En er zijn ook positieve verhalen. Want cliënten blijken soms ook zelfredzamer te zijn dan ze zelf dachten. Omdat ze nu weten dat er niemand langskomt om te helpen, pakken ze zelf dingen op. Zo had een cliënt zelf de belasting ingevuld en haar vrijwilliger gevraagd om het samen met haar door te lopen om te controleren of het goed was gedaan. Cliënten lijken nu meer de noodzaak te voelen. En doordat dingen nu lukken, krijgen ze voor de toekomst ook meer vertrouwen in zichzelf. Ook ziet Rebecca dat cliënten meer een appèl op hun sociale netwerk doen. Daardoor komen diverse buurtinitiatieven op gang waarbij buren bijvoorbeeld de client helpen. Maar er is wel zorg voor cliënten die dit niet durven. Wat treft men daar straks aan?
Gelukkig is er bij schuldeisers en deurwaarders meer coulance, en is er ook bij de gemeente meer tijd voor het aanvragen van de regelingen. Toch is er zorg over de toekomst. Debby: “Ook al worden de huidige cliënten geholpen of wordt hen in elk geval een luisterend oor geboden, de vrees is dat na de coronacrisis een schuldencrisis op de loer ligt”. In het Platform Thuisadministratie, waar alle vrijwilligersorganisaties van Utrecht in participeren, ligt de prioriteit bij het contact houden met de vrijwilligers en de ontwikkeling van de Budgetvaardig e-learning om zo op tijd voldoende vrijwilligers op te leiden. Want er is nu nog geen toename van cliënten, maar het is de verwachting dat dit er zeker wel komt. Daar willen de vrijwilligersorganisaties goed op voorbereid zijn.
Financieel Vrijwilliger Thuis
De Financieel Vrijwilliger Thuis biedt één op één hulp bij mensen thuis. Een financieel vrijwilliger gaat normaal gesproken elke twee weken bij een cliënt langs om te helpen bij de administratie. Bijvoorbeeld omdat iemand zijn uitgaven niet meer kan overzien, hulp nodig heeft bij het aanvragen van toeslagen of schulden of achterstanden heeft. De naam Financieel Vrijwilliger Thuis klopt nu eigenlijk niet meer, want sinds half maart vindt de hulp niet bij de cliënt thuis plaats, maar online. Ook voor dit werk moest een nieuwe werkwijze ontdekt worden. In Utrecht zijn er meerdere organisaties die Financieel Vrijwilligers Thuis begeleiden. Dit zijn U Centraal, De Tussenvoorziening, Humanitas en Al Amal.
Vanaf 2015 hebben in totaal 80 a.s.r. collega's ruim 240 Utrechters geholpen bij hun thuisadministratie. Op dit moment zijn er zo'n 40 lopende trajecten waar onze collega’s al actief bezig zijn met hun cliënt. Voor Utrecht geldt dat er 1.000 mensen met hun administratie worden geholpen. Via U Centraal helpen ongeveer 220 vrijwilligers, 20 daarvan zijn a.s.r. collega’s. Via De Tussenvoorziening zijn dit 80 vrijwilligers waarvan 23 a.s.r. collega’s.
