Terugblik economie vierde kwartaal 2023

Tegen alle verwachtingen in groeide de wereldeconomie in 2023 met 3%. Dit was vooral te danken aan de Amerikaanse economie, die in ieder geval tot en met het derde kwartaal aanzienlijk beter presteerde dan verwacht. In de Verenigde Staten bleven de consumentenbestedingen op een hoog niveau door onder andere de historisch lage werkloosheid. Daarnaast zorgden hoge overheidsbestedingen – mede door de Inflation Reduction Act (IRA) - voor een extra groei-impuls. De IRA bevat een stimuleringspakket voor de verduurzaming van de Amerikaanse economie en infrastructuur, verlaging van zorgpremies en medicijnprijzen en nieuwe belastingregels voor zeer grote bedrijven.

Daarentegen balanceerde de economie van de eurozone het hele jaar op het randje van een recessie. Europa bleef hinder ondervinden van de kwakkelende industrie (vooral ongunstig voor bijvoorbeeld Duitsland), tegenvallende wereldhandel (vooral ongunstig voor bijvoorbeeld Nederland) en de oorlog in Oekraïne. Ook de Chinese economie beleefde een moeizaam jaar. Hier bleef de wankele vastgoedsector de economie onder druk zetten.

Van het inflatiefront was overwegend goed nieuws te melden. De inflatiegolf van 2022 verdween in de loop van 2023 grotendeels. Waar in 2022 de inflatie in de eurozone nog uitkwam boven de 10%, is deze 2023 gedaald naar 2,4%. Voor de Verenigde Staten geldt een vergelijkbaar maar iets minder extreem verhaal; van 9% in 2022 naar 3,1% nu. Een lage inflatie is goed nieuws voor de economie en dus voor financiële markten. De snel afnemende inflatiedruk is ook niet ongemerkt voorbij gegaan aan de rentemarkten. Hier ontstond in de loop van het vierde kwartaal de verwachting dat centrale banken niet alleen klaar zijn met renteverhogingen, maar dat ze op korte termijn de basisrentes weer zullen verlagen.

Na een paar slechte maanden lieten aandelenbeurzen in november een bijzonder sterk herstel zien. Deze feestelijke stemming werd doorgezet in december. De draai in het sentiment lijkt vooral toe te schrijven aan de verwachtingen van marktpartijen dat centrale banken in 2024 de basisrentes zullen verlagen. Amerikaanse aandelen presteerden het beste met een rendement van ruim 22% in euro’s gemeten. Europese aandelen eindigden op een tweede plaats – met een rendement van bijna 16% - ondanks de aanhoudende oorlog in Oekraïne en de zwakke economische groei afgelopen jaar. Opkomende markten bleven wat achter met een rendement van “slechts” 6%.

De inflatie daalde sneller dan gedacht en door de verwachting van dalende rentes hebben ook obligaties het relatief goed gedaan in 2023. 

Met een verwachte groei van 3% lijkt 2024 voor de wereldeconomie als geheel niet heel anders te gaan verlopen dan 2023. Per regio lopen de vooruitzichten wel uiteen. In de Verenigde Staten is de rente de afgelopen jaren snel en hard gestegen. De gevolgen daarvan zullen naar verwachting in 2024 pas goed merkbaar worden. Daarnaast kunnen ook het opraken van de corona-spaargelden en de beperkte ruimte voor extra overheidsbestedingen de groei van de Amerikaanse economie belemmeren. Voor Europa zijn de groeivooruitzichten ook niet bijzonder goed maar na de stagnatie in 2022 en 2023 is er wel ruimte voor enig herstel.

In China lijken de autoriteiten de huidige groeidoelstelling van 5% te handhaven. Het valt echter ook niet uit te sluiten dat ze genoegen nemen met een lagere (en wellicht meer realistische) groei. De vooruitzichten voor opkomende economieën zijn relatief gunstig. De centrale banken van Brazilië en Chili zijn in 2023 al begonnen met het verlagen van basisrentes. Daarnaast is de recente zwakte van de Amerikaanse dollar gunstig voor opkomende landen met schulden in buitenlandse valuta. Maar de zwakke groei van China heeft wel een sterke invloed op Aziatische landen (zoals Thailand en Zuid Korea) en de verkiezingen dit jaar in landen als India en Zuid-Afrika zorgen voor onzekerheid.

Geopolitieke risico’s blijven bepalend voor de ontwikkeling van de wereldeconomie in 2024. De invloed van de oorlog in Oekraïne was al eerder duidelijk; onder andere via de sterke stijging van voedsel- en energieprijzen. Maar in het laatste kwartaal van 2023 is daar een tweede oorlog bijgekomen, tussen Israël en Hamas. De directe invloed van deze oorlog op de wereldeconomie lijkt tot nu toe beperkt maar indirect is deze wel merkbaar. Bijvoorbeeld via de aanvallen van door Iran gesteunde Houthi-rebellen uit Jemen op de scheepvaart in de Rode Zee en de reactie hierop van de Verenigde Staten en Groot-Brittannië. De Rode Zee vormt onderdeel van een voor de wereldhandel essentiële verbindingsroute.

Ook kan klimaatverandering in toenemende mate concrete gevolgen hebben voor de wereldeconomie. Een recent voorbeeld daarvan is de extreme droogte in Panama, die de doorgang van het Panama-kanaal belemmert en daarmee een extra hindernis vormt voor de wereldhandel. Tenslotte zal er in 2024 veel aandacht uitgaan naar de Amerikaanse presidentsverkiezingen in november.

Waar rentemarkten eerst nog verwachten dat de eerste renteverlagingen in de zomer van 2024 zouden plaatsvinden, gaan ze er nu vanuit dat dit mogelijk al in maart gebeurt. Zowel in de eurozone als in de Verenigde Staten. Bovendien is de verwachting dat er meerdere renteverlagingen op rij doorgevoerd zullen worden. Daarmee zou de basisrente in de eurozone eind 2024 uitkomen rond de 2,5% (nu 4%) en in de Verenigde Staten rond de 3,75% (nu 5,25%).

De vraag is wel of rentemarkten met bovenstaande verwachting niet te hard van stapel lopen. Weliswaar deed Fed-voorzitter Jerome Powell afgelopen december weinig moeite om de rentemarkt op een ander idee te brengen, maar in de eigen voorspellingen houdt de Amerikaanse centrale bank rekening met minder renteverlagingen dan de markt verwacht. ECB-voorzitter Christine Lagarde maakte duidelijk dat alhoewel renteverhogingen niet meer heel waarschijnlijk lijken, de Europese centrale bank voorlopig toch nog niet aan renteverlagingen toe is. Met de onzekerheden rondom inflatieontwikkelingen op de korte termijn in het achterhoofd, lijken renteverlagingen vanaf maart misschien aan de vroege kant.